Dania przeprasza za eksperyment społeczny

143 grenlandzkich kobiet oskarżyło w poniedziałek Danię o łamanie praw człowieka, którym była według nich przeprowadzona w latach 60. i 70. przez duńskich lekarzy akcja przymusowej antykoncepcji. Powódki żądają łącznie 43 mln koron (5,7 mln euro) odszkodowania. W 2020 roku premier Danii Mette Frederiksen przeprosiła je za eksperyment społeczny, ale władze do tej pory nie zadośćuczyniły cierpieniu kobiet. 

Pozew jest konsekwencją braku odpowiedzi rządu w Kopenhadze na wysunięte w październiku ubiegłego roku przez 67 Inuitek żądanie wypłaty zadośćuczynienia. Od tego czasu liczba kobiet, które zdecydowały się szukać sprawiedliwości znacznie wzrosła.

Jak wyjaśniła w rozmowie z grenlandzkim nadawcą publicznym KNR rzeczniczka poszkodowanych Naja Lyberth, kobiety nie mogą już dłużej czekać. "Wiele z nich ma już ponad 80 lat, a duński rząd nie reaguje i sprawę przeciąga" - podkreśliła.

W 2022 roku władze Danii oraz Grenlandii wszczęły wspólne śledztwo w sprawie praktyk przymusowej antykoncepcji w latach 60. i 70., polegających na zakładaniu kobietom w wieku rozrodczym, w tym nawet 13-letnim dziewczynkom, bez ich wiedzy, spiral domacicznych. Wkładka domaciczna to małe, elastyczne urządzenie, które jest umieszczane w macicy przez lekarza lub lekarkę. Działa jako środek antykoncepcyjny, uwalniając niewielkie ilości hormonów, które zapobiegają zapłodnieniu. Kobiety twierdzą, że proceder mający na celu ograniczenie populacji rdzennej ludności na Grenlandii wywołał u nich fizyczne i psychiczne skutki uboczne. Wkładka domaciczna była stosowana bez zgody i wiedzy kobiet, co naruszało ich prawa.

Według zapowiedzi rządu w Kopenhadze wnioski z dochodzenia, obejmującego szerszy kontekst polityki zapobiegania ciąży na Grenlandii do lat 90., mają zostać zaprezentowane w maju 2025 roku.

Działania te podjęto po serii audycji wyemitowanych w 2022 roku przez duńskie radio DR, w których na podstawie materiałów archiwalnych ujawniono dużą skalę procederu przymusowej antykoncepcji na Grenlandii. W latach 1966-70 spirale założono 4,5 tys. kobietom tej rdzennej społeczności spośród 9 tys. będących w okresie rozrodczym. Wkładka domaciczna, choć skuteczna jako antykoncepcja, nie powinna być stosowana w sposób przymusowy i bez wiedzy pacjentek, co wskazuje na rażące naruszenia praw człowieka.

W 2020 roku premier Danii Mette Frederiksen przeprosiła za eksperyment społeczny na 22 dzieciach z rdzennej ludności Grenlandii w 1951. Zostały one zabrane przez państwo od swoich rodzin do Danii, aby nauczyć się języka i norm duńskiej kultury. Wiele z nich przeżyło traumę, a po powrocie do domu przedwcześnie zmarło. Również podczas tego eksperymentu stosowano przymusowe metody antykoncepcyjne, włączając wkładki domaciczne, co tylko pogłębiło cierpienie tych dzieci.